Ψυχολογία & Τρίτη Ηλικία

Τι συμβαίνει στην τρίτη ηλικία;

Aπό τη Βαλέρια Κιλαμπέρια, Ψυχολόγος M.Sc., B.Sc.

 

Γνωστική ανάπτυξη στην ενηλικίωση

Τα άτομα της τρίτης ηλικίας, όπως και εκείνοι της μέσης ηλικίας, δείχνουν μείωση στην ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών, αλλά αυτή αναπτύσσεται με πολύ ταχύτερο ρυθμό. Η μνήμη για ονόματα και τοποθεσίες μειώνεται. Η ανάκληση πληροφοριών επιβραδύνεται, αλλά οι περισσότερες είναι ακόμη σε θέση να ανακληθούν. Εξαιτίας αυτού, οι ηλικιωμένοι, όταν υποχρεούνται να λύσουν κάποια προβλήματα, χειρίζονται τις πληροφορίες, αντί να βασίζονται στην ανάκληση.

Κοινωνικό-Συναισθηματική Ανάπτυξη στην ύστερη ενήλικη ζωή

Οι ενήλικες τρίτης ηλικίας τείνουν να είναι επιλεκτικοί στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις τους - μεγιστοποιώντας τη συναισθηματική ικανοποίηση, και ελαχιστοποιώντας συναισθηματικούς κινδύνους. Σε γενικές γραμμές, προτιμούν τις οικογενειακές επισκέψεις (π.χ. τα παιδιά με τα εγγόνια τους), τις επισκέψεις των συγγενών, αλλά και των στενών φίλων ή/και γειτόνων τους. Σε μια έρευνα τους, οι Carstensen και Turk-Charles (1994) διαπίστωσαν ότι μετά την ανάγνωση ενός αποσπάσματος από ένα δημοφιλές μυθιστόρημα σε 20 - 83 ετών άτομα, οι νεότεροι ενήλικες απέδωσαν καλύτερα στην ανάκληση ουδέτερου υλικού από ό,τι οι ηλικιωμένοι, αλλά οι τελευταίοι είχαν καλύτερες επιδόσεις όταν το απόσπασμα από τη φύση του ήταν συναισθηματικής φύσης. Αυτό σημαίνει ότι οι ηλικιωμένοι είναι πιο προσαρμοσμένοι προς την συναισθηματική πληροφορία από ότι οι νεότεροι στην ηλικία. Επιπλέον, σε μια άλλη μελέτη, φάνηκε ότι οι άνθρωποι τρίτης ηλικίας επηρεάζονται από αρνητικά συναισθήματα περισσότερο από τους νεότερους (Carstensen, Pasupathi & Mayr, 1998).

Θετική Ψυχολογία στην ύστερη ενήλικη ζωή

Παρά το γεγονός ότι το γήρας φέρνει φόβο σε πολλούς, λόγω της αναπόφευκτης παρακμής της υγείας, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που προκλητικά αψηφούν τους περιορισμούς και τις προκαταλήψεις της γήρανσης. Ένα από αυτά τα άτομα είναι η Σάντυ Χαλπερίν (Sadie Halperin). Μετά από 11 μήνες στην άρσης βαρών και στη ποδηλασία, η Sadie ήταν σε θέση να αποφύγει την υπέρταση και βελτίωσε την υγεία της και ήταν σε θέση να βγει έξω και να ψωνίσει μόνη της.

Άλλοι παρουσίασαν, επίσης σημαντική βελτίωση στις γνωστικές δεξιότητες τους σε μεγάλη ηλικία. Η Anna Mary Robertson, επίσης γνωστή ως "Grandma Moses" έγινε διεθνώς γνωστή μετά το ξεκίνημα της ζωγραφικής στην ηλικία των 78 ετών. Τέλος, ο Pablo Casals έγινε γνωστός ως ο «μεγαλύτερη τσελίστας» όταν ήταν ήδη 95 ετών. Ο ίδιος ανέφερε σε μια συνέντευξη του μια φορά ότι συνεχίζει να ασκείται 6 ώρες κάθε μέρα, επειδή ο ίδιος εξακολουθεί να βλέπει πρόοδο στις επιδόσεις του.

Η Νόσος του Alzheimer είναι δυνατόν να προληφθεί. Σε μια πρόσφατη μελέτη στην οποία συμμετείχαν 700 μοναχές, διαπιστώθηκε ότι οι Mankato καλόγριες (από τη Μινεσότα) δεν έδειξαν σχεδόν κανένα σημάδι της νόσου του Αλτσχάιμερ, που σημαίνει ότι οι γνωστικές δραστηριότητες βοηθούν στη διατήρηση ενός λειτουργικού και υγιή εγκεφάλου.

Έχοντας το σώμα και το μυαλό υγιή, και διατηρώντας καλές σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, οδηγούν στην επίτευξη της θετικής γήρανσης. Ο Vaillant (2002) διαπίστωσε ότι εκείνοι που είναι ευχαριστημένοι με τη ζωή τους στην ηλικία των 75-80 ετών δεν κάπνιζαν, δεν έκαναν χρήση αλκοόλ, ασκούνταν, δεν ήταν υπέρβαροι και είχαν ευτυχισμένο και σταθερό γάμο όταν ήταν 50 ετών. Επίσης, έχει διαπιστωθεί ότι εκείνοι που συμμετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες, όπως το να πηγαίνουν στην εκκλησία, να συμμετέχουν σε συναντήσεις και ταξίδια, και να ασκούνται, είναι πιο ευτυχισμένοι και πιο ικανοποιημένοι από την ηλικία τους, από εκείνους που κάθονται μόνο στο σπίτι.

Η αίσθηση του ελέγχου είναι επίσης σημαντική. Οι Judith Rodin και Ellen Langer (1977) διαπίστωσαν ότι οι ηλικιωμένοι που διαμένουν σε οίκους ευγηρίας έδειξαν αυξημένη εγρήγορση, είχαν καλή διάθεση, και η θνησιμότητα ήταν μειωμένη, όταν επιτρεπόταν να αποφασίζουν για τον εαυτό τους για το τι φαγητό θα τρώγανε, τι ταινίες θα βλέπανε, ποιος και πότε θα μπορούσε να τους επισκεφθεί. Ο Γάλλος Jeanne Lanin Calumet τράβηξε την ανθρώπινη διάρκεια ζωής του έως 122 χρόνια, όταν τελικά πέθανε το 1997.

Αυτά και άλλα επιτεύγματα ερευνών δείχνουν ότι το γήρας δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται αρνητικά. Μάλλον, θα πρέπει να γίνεται αποδεκτό ως ένα άλλο κεφάλαιο στη ζωή ενός ατόμου και τότε θα βιώνεται ικανοποίηση.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Carstensen, L. L. & Turk-Charles, S. (1994). The salience of emotion across the adult life span. Psychology and Aging, 9, 259-264.

Carstensen, L. L., Pasupathi, M. & Mayr, U. (1998). Emotion in the Second Half of Life. Current Directions in Psychological Science, 7, 144-149.

Rodin, J. & Langer, E. J. (1977). Long-term effects of a control-relevant intervention with Institutionalized Aged. Journal of Personality and Social Psychology, 35, 897-902.

Vaillant, G. (2002). Aging well. Boston: Little, Brown and Co.