Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή

Η μελαγχολία του φθινοπώρου

Η χειμερινή κατάθλιψη είναι ο πιο κοινός τύπος της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής. Πολλοί άνθρωποι βιώνουν εποχιακές αλλαγές στη διάθεση, στη συμπεριφορά, στην όρεξη και στον ύπνο όλο τον χρόνο χωρίς οποιαδήποτε σοβαρά προβλήματα στην καθημερινή λειτουργία τους. Εάν αυτές οι μεταβολές συμβαίνουν τακτικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα και η έντασή τους είναι τέτοια που να πληρεί τις προϋποθέσεις για ένα καταθλιπτικό επεισόδιοή για ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιομπορούν να θεωρηθούν ως συμπτώματα της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής.

Η συμπτωματολογία της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής

Τα συμπτώματα της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής συνήθως εμφανίζονται κατά τη διάρκεια των πιο κρύων μηνών του φθινοπώρου και του χειμώνα, όταν υπάρχει μικρότερη έκθεση στο φως του ήλιου κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης μπορεί να είναι ήπια έως μέτρια, αλλά μπορούν να γίνουν πιο σοβαρά.

Εκείνοι που εργάζονται πολλές ώρες μέσα σε κτίρια και κλειστά γραφεία με λίγα παράθυρα μπορεί να εμφανίζουν τα συμπτώματα όλο το χρόνο, και σε μερικά άτομα μπορεί να σημειωθούν αλλαγές στη διάθεση λόγω συννεφιάς μεγάλης διάρκειας ή κακοκαιρίας.

Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής:

Τα συχνότερα:

• Λύπη
• Κόπωση
• Έλλειψη δραστηριοτήτων
• Ανησυχία ή άγχος
• Επαγγελματική κακοτυχία

Τα λιγότερο συχνά:

• Αυξημένη υπνηλία
• Κακή ποιότητα ύπνου
• Αύξηση βάρους
• Ακατάσχετη επιθυμία για φαγητά υψηλά σε υδατάνθρακες
• Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία

Πιο σπάνια:

• Σκέψεις για αυτοκτονία
• Μειωμένος ύπνος

Δεν είναι απαραίτητο να βιωθούν όλα τα συμπτώματα μαζί. Για παράδειγμα, το επίπεδο ενέργειας μπορεί να είναι φυσιολογικό, ενώ η λαχτάρα για υδατάνθρακες μπορεί να είναι ακραία. Μερικές φορές ένα σύμπτωμα είναι το αντίθετο της νόρμας, όπως η απώλεια βάρους, σε αντίθεση με την αύξηση του σωματικού βάρους.

Σε ένα μικρό αριθμό περιπτώσεων, η ετήσια υποτροπή εμφανίζεται το καλοκαίρι αντί το φθινόπωρο και το χειμώνα, πιθανώς λόγω ανταπόκρισης στην υψηλή θερμότητα και υγρασία. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η κατάθλιψη είναι πιο πιθανό να χαρακτηρίζεται από αϋπνία, μειωμένη όρεξη, απώλεια βάρους, και διέγερση ή άγχος.

Η ψυχοφυσιολογία της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής

Μια από τις πρώτες υποθέσεις για την εποχιακή συναισθηματική διαταραχή ήταν ότι η μικρή περίοδος έκθεσης σε φως του ήλιου το χειμώνα οδηγεί ορισμένα άτομα να αναπτύσσουν καταθλιπτικά συμπτώματα. Η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή έχει συνδεθεί με μία βιοχημική ανισορροπία στον εγκέφαλο, η οποία προκαλείται από λιγότερες ώρες της μέρας και της έλλειψης του φωτός του ήλιου το χειμώνα. Στις πρώτες μελέτες θεραπείας φωτός (Potkin, Zetin, Stamenkovic, Kripke & Bunney, 1986; Rosen,Targum, Terman, Bryant, Hoffman & Kasper, 1990) στην εποχιακή συναισθηματική διαταραχή  πραγματοποιήθηκε τρεις ώρες  έκθεση στο φως. Αυτή η μέθοδος επέκτασης φωτοπεριόδου οδήγησε τα άτομα με εποχιακή συναισθηματική διαταραχή σε σημαντική βελτίωση. Ωστόσο, οι επακόλουθες μελέτες έδειξαν ότι η θεραπεία επέκτασης φωτοπεριόδου από μόνη της δεν ήταν αποτελεσματική για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής.

Η μελατονίνη, μια ορμόνη σχετιζόμενη με τον ύπνο, επίσης συνδέεται με την εποχιακή συναισθηματική διαταραχή. Αυτή η ορμόνη, η οποία έχει συνδεθεί με την κατάθλιψη, παράγεται σε αυξημένα επίπεδα στο σκοτάδι. Όταν οι μέρες είναι μικρότερες και πιο σκοτεινές, τα επίπεδα της μελατονίνης αυξάνονται.

Πώς μπορεί να θεραπευτεί η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή;

Η αυξημένη έκθεση στο ηλιακό φως μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής. Αυτό μπορεί να είναι μια μεγάλη βόλτα έξω ή η οργάνωση στο σπίτι ή στο γραφείο, έτσι ώστε να εκτίθενται σε ένα παράθυρο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αν τα συμπτώματα της κατάθλιψης σας είναι αρκετά σοβαρά για να επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινή σας ζωή.

Το έντονο φως κάνει την διαφορά στην χημεία του εγκεφάλου, αν και το ακριβές μέσο με το οποίο οι πάσχοντες επηρεάζονται δεν είναι ακόμη γνωστό. Πρόσθετη ανακούφιση προσφέρει η ψυχοθεραπεία και σε ορισμένες περιπτώσεις τα αντικαταθλιπτικά.

Αν αισθάνεστε ότι πάσχετε από εποχιακή συναισθηματική διαταραχή, είναι σημαντικό να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικά εκπαιδευμένου ιατρικού επαγγελματία. Τα συμπτώματα της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής μπορεί να μοιάζουν με άλλων ασθενειών, όπως ο υποθυρεοειδισμός, η υπογλυκαιμία, η λοιμώδης μονοπυρήνωση και άλλες ιογενείς λοιμώξεις. Η σωστή αξιολόγηση είναι αναγκαία. Για μερικούς ανθρώπους, μπορεί η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή να συγχέεται με μια πιο σοβαρή συναισθηματική διαταραχή, όπως με πιο βαριά μορφή κατάθλιψης ή διπολική διαταραχή.

Αν νομίζετε ότι η κατάθλιψη που βιώνεται είναι βαριάς μορφής ή αν έχετε σκέψεις αυτοκτονίας, συμβουλευτείτε αμέσως ένα γιατρό σχετικά με τις επιλογές θεραπείας ή ζητήστε βοήθεια στο πλησιέστερο τμήμα επειγόντων περιστατικών.

Δεν υπάρχουν τεστ αίματος για να επιβεβαιωθεί η παρουσία της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής. Ωστόσο, ένας εκπαιδευμένος κλινικός γιατρός μπορεί να διαγνώσει τα συμπτώματα και να προτείνει επιλογές θεραπείας. Με τη σωστή θεραπεία, η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή μπορεί να είναι μια κατάσταση διαχειρίσιμη.

Βιβλιογραφία:
Lam, R. W. & Levitan, R. D. (2000). Pathophysiology of seasonal affective disorder: A review. Journal of Psychiatry Neuroscience, 25(5), 469-480.

Magnusson, A. & Partonen, T. (2005). The Diagnosis, Symptomatology, and Epidemiology of Seasonal Affective Disorder. CNS Spectrums, 10(8), 625-634.

Pjrek, E., Winkler, D., Stastny, J., Konstantinidis, A., Heiden, A. & Kasper, S. (2004). Bright light therapy in seasonal affective disorder – does it suffice?. European Neuropsychopharmacology, 14, 347 – 351.

Potkin, S. G., Zetin, M., Stamenkovic, V., Kripke, D. & Bunney, W.E. (1986). Seasonal affective disorder: prevalence varies with latitude and climate. Journal of Clinical Neuropharmacology, 9, 181-3.

Rohan, K. J., Roecklein, K. A. & Haaga, D. A. F (2009). Biological And Psychological Mechanisms of Seasonal Affective Disorder: A Review and Integration. Current Psychiatry Reviews, 5, 37-43.

Rosen, L. N., Targum, S. D., Terman, M., Bryant, M. J., Hoffman, H. & Kasper, S. F. (1990). Prevalence of seasonal affective disorder at four latitudes. Psychiatry Research, 31, 131-144.

 Βαλέρια Κιλαμπέρια

Ψυχολόγος, BSc., MSc.