Ο εθισμός στο Διαδίκτυο

Ο εθισμός στο Διαδίκτυο

Μια νέα μορφή εξάρτησης;

Η τεχνολογία μπορεί να επηρεάσει τις ψυχολογικές και κοινωνικές διεργασίες. Οι τεχνολογικές εξελίξεις, μπορεί να σχετίζονται με την ανάπτυξη, τη διατήρηση ή τον περιορισμό της εξάρτησης. Η συνεχιζόμενη αύξηση στη δημοτικότητα του Διαδικτύου για την επικοινωνία, την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία παρέχει μια ευκαιρία να διερευνηθεί η σχέση μεταξύ του εθισμού και της τεχνολογίας. 

Από τότε που η ιδέα προέκυψε ότι τα αντικείμενα έχουν την ικανότητα να επηρεάσουν την ψυχολογία ενός ατόμου, η ιδέα ότι σχεδόν κάθε υποκειμενικά ανταμοιβόμενη δραστηριότητα (π.χ., χρήση ναρκωτικών, τα ψώνια, η εργασία, το τρέξιμο, τα τυχερά παιχνίδια), μπορεί να γίνει το αντικείμενο του εθισμού, έχει γίνει ολοένα και πιο δημοφιλής .

Ο εθισμός στο Διαδίκτυο ερευνήθηκε για πρώτη φορά το 1996. Η μελέτη εξέτασε 600 περιπτώσεις βαριών χρηστών του Internet που έδειχναν να έχουν κάποια στοιχεία εθισμού – παθολογικής χαρτοπαιξίας, όπως αυτά ορίζονται στην τέταρτη έκδοση του DSM. Από τότε πολλές έρευνες προσπαθούσαν να ορίσουν τον εθισμό στο διαδίκτυο και εξέταζαν εκείνα τα πρότυπα συμπεριφοράς που ξεχώριζαν τον παθολογικό από τον κανονικό χρήστη του διαδικτύου.

Ορισμός

Αν και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο όρος «εθισμός» θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνο σε περιπτώσεις που αφορούν τις χημικές ουσίες (π.χ., Bratter και Forrest, 1985),  παρόμοια διαγνωστικά κριτήρια έχουν εφαρμοστεί σε μια σειρά από προβληματικές συμπεριφορές, όπως η παθολογική χαρτοπαιξία (Young, 1996a). Η δημοφιλής χρήση του όρου «εθισμός» μπορεί να συσχετίζεται με σχεδόν οποιαδήποτε ουσία ή δραστηριότητα (Hatterer, 1994). Οι άνθρωποι λέγεται ότι είναι «εθισμένοι» στο φαγητό, το κάπνισμα, τα τυχερά παιχνίδια, τα ψώνια, την εργασία, το παιχνίδι, και το σεξ (Truan, 1993). Η εκρηκτική ανάπτυξη του Διαδικτύου την τελευταία δεκαετία έχει σχεδόν σίγουρα αλλάξει το προφίλ του "εξαρτημένος από τον υπολογιστή" (Brenner, 1997; Young, 1996b). Το Διαδίκτυο παρέχει πρόσβαση και πλούσια ενημέρωση σε όλους τους τομείς ενδιαφέροντος όπου και αν βρίσκεται κανείς.

Αν και δεν υπάρχει τυποποιημένος ορισμός του εθισμού στο Διαδίκτυο, υπάρχει αναγνώριση μεταξύ των ερευνητών ότι αυτό το φαινόμενο δεν υπάρχει. Όπως ο Griffiths (1998) σημειώνει, «η υπερβολική χρήση του Internet μπορεί να μην είναι προβληματική στις περισσότερες περιπτώσεις, αλλά τα λίγα στοιχεία από  περιπτωσιολογική μελέτη δείχνουν ότι για ορισμένα άτομα, η υπερβολική χρήση του Διαδικτύου είναι ένας πραγματικός εθισμός και ανησυχία» (σελ. 73). Ο Kandell (1998) ορίζει τον εθισμό στο Διαδίκτυο ως "μια ψυχολογική εξάρτηση από το Διαδίκτυο, ανεξάρτητα από το είδος της δραστηριότητας" (σελ. 12). Τα δυσπροσάρμοτα πρότυπα της χρήσης του Διαδικτύου αποτελούν πράγματι συμπεριφορά εθισμού, όταν εξεταστούν από την άποψη αυτών των ορισμών. Η ορολογία εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα, όμως.

Διαγνωστικά Θέματα

Σε γενικές γραμμές, το Διαδίκτυο είναι ένα πολύ προωθημένο τεχνολογικό εργαλείο καθιστώντας την ανίχνευση και την διάγνωση του εθισμού δύσκολη. Συνεπώς, είναι σημαντικό ο έμπειρος κλινικός ιατρός να κατανοήσει τα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν την φυσιολογική από την παθολογική χρήση του Διαδικτύου.

Η σωστή διάγνωση συχνά περιπλέκεται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει επί του παρόντος αποδεκτό σύνολο κριτηρίων για τον εθισμό, πολύ λιγότερο για τον εθισμό στο Διαδίκτυο που περιλαμβάνεται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών - τέταρτη έκδοση (DSM-IV; American Psychiatric Association, 1995).

Από όλες τις διαγνώσεις που αναφέρονται στο DSM-IV, η παθολογική χαρτοπαιξία εθεωρείτο περισσότερο ανάλογη με την παθολογική φύση της χρήσης του Διαδικτύου. Με τη χρήση του όρου «παθολογική χαρτοπαιξία» ως μοντέλο, ο εθισμός στο Διαδίκτυο μπορεί να οριστεί ως μια διαταραχή που δεν συνεπάγεται την εθιστική ουσία. Ως εκ τούτου, ο Young (1996) ανέπτυξε ένα σύντομο ερωτηματολόγιο που τροποποίησε τα κριτήρια για την παθολογική χαρτοπαιξία για να παρέχει ένα εργαλείο ελέγχου για την εθιστική χρήση του Διαδικτύου:

1. Πιάνετε τον εαυτό σας να είναι απασχολημένο με το Διαδίκτυο (σκεφτείτε προηγούμενη on-line δραστηριότητα ή πρόβλεψη επόμενης δραστηριότητας στο διαδίκτυο);

2. Αισθάνεστε την ανάγκη να χρησιμοποιείτε το Διαδίκτυο με αυξανόμενες ποσότητες του χρόνου, προκειμένου να επιτύχετε την ικανοποίηση;
3. Έχετε κάνει επανειλημμένες ανεπιτυχείς προσπάθειες για έλεγχο, περικοπή, ή παύση της χρήσης του Διαδικτύου;

4. Αισθάνεστε ανήσυχος/η, κυκλοθυμικός/ή, κατάθλιψη ή/και ευερεθιστότητα όταν προσπαθείτε να μειώσετε ή να σταματήσετε τη χρήση του Διαδικτύου;

5. Μένετε on-line περισσότερο από ό, τι προβλεπόταν αρχικά;

6. Έχετε κίνδυνο ή διακινδύνευσατε την απώλεια σημαντικών σχέσεων, εργασίας, εκπαίδευσης ή ευκαιρία σταδιοδρομίας λόγω του Διαδικτύου;

7. Έχετε πει ψέματα στα μέλη της οικογένειας, στον θεραπευτή, ή σε άλλους για να αποκρύψετε την έκταση της ενασχόλησης με το Internet;

8. Μήπως χρησιμοποιείτε το Διαδίκτυο ως έναν τρόπο να ξεφύγετε από τα προβλήματα σας ή για την ανακούφιση μιας δυσφορικής διάθεσης (π.χ., τα συναισθήματα της απελπισίας, ενοχή, άγχος, κατάθλιψη);

Θεωρούνται "εθισμένοι" όσοι απάντησαν "ναι" σε πέντε (ή περισσότερα) από τα ερωτήματα. Ο Young (1996) αναφέρει ότι το κριτήριο του "πέντε" ήταν σύμφωνο με τον αριθμό των κριτηρίων που χρησιμοποιούνται για την παθολογική χαρτοπαιξία και θεωρήθηκε ως επαρκής αριθμός των κριτηρίων για τη διαφοροποίηση του κανονικού από τον παθολογικό χρήστη.

Οι συνέπειες του εθισμού

Οι συνέπειες της εξάρτησης από ουσίες είναι η κίρρωση του ήπατος λόγω αλκοολισμού, ή αυξημένο κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου λόγω της χρήσης κοκαΐνης. Ωστόσο, οι φυσικοί παράγοντες κινδύνου που εμπλέκονται με τον εθισμό στο Διαδίκτυο είναι συγκριτικά ελάχιστες, αν και αξιοσημείωτες. Αν και ο χρόνος δεν είναι μια άμεση λειτουργία για τον καθορισμό εθισμό στο Διαδίκτυο, γενικά οι εθισμένοι χρήστες είναι πιθανό να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο οπουδήποτε 40 με 80 ώρες την εβδομάδα, με συνεδρίες που θα μπορούσαν να διαρκέσουν έως και είκοσι ώρες. Ο ασθενής συνήθως παραμένει ξύπνιος μέχρι αργά την νύχτα  και μπορεί να είναι on-line μέχρι δύο, τρεις, ή τέσσερις το πρωί με την πραγματικότητα του να πρέπει να ξυπνήσει για το σχολείο ή για δουλειά στις έξι το πρωί. Σε ακραίες περιπτώσεις, χρησιμοποιούνται χάπια καφεΐνης για τη διευκόλυνση επιπλέον αφιέρωσης χρόνου στο Internet. Η μέιωση του ύπνου προκαλεί υπερβολική κόπωση και συνδυάζεται με το εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, αφήνοντας τον ασθενή ευάλωτο σε ασθένειες. Επιπλέον, η καθιστική ζωή και η παρατεταμένη χρήση του υπολογιστή μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη της σωστής άσκησης και να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο για σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα ή κούραση των ματιών. Ενώ οι φυσικές παρενέργειες από τη χρήση του Διαδικτύου είναι ήπιες σε σύγκριση με τη χημική εξάρτηση, ωστόσο η εθιστική χρήση του Διαδικτύου θα οδηγήσει σε παρόμοια οικογενειακές, ακαδημαϊκές, επαγγελματικές δυσκολίες.

Θεραπευτικές Στρατηγικές

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, δεδομένου ότι ο όρος «εθισμός στο Διαδίκτυο» εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε μέσα μαζικής ενημέρωσης και ακαδημαϊκή βιβλιογραφία, ερευνητικές μελέτες έχουν προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό προς τον καθορισμό, την εξερεύνηση, την έρευνα, την περιγραφή και την πρόβλεψη του φαινομένου. Επομένως, το επόμενο ερώτημα που γεννάται είναι το πώς πρέπει ο εθισμός στο Διαδίκτυο να αντιμετωπιστεί;

Ο Young (1999a) υποστηρίζει ότι πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι ο μόνος τρόπος για να θεραπευτεί ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι να σταματήσουν να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο, να αποσυνδέσουν ή να πετάξουν τον υπολογιστή. Ωστόσο, δεν συμφωνούν οι μελετητές με αυτό το "όλα ή τίποτα" σχέδιο θεραπείας. Οι Orzack και Orzack (1999), για παράδειγμα, υποστηρίζουν ότι η θεραπεία του εθισμού δεν μπορεί να είναι η πλήρης αποχή. Θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν μια διατροφική διαταραχή όπου ο στόχος είναι να εξομαλύνει τη χρήση του δικτύου.

Ο Young (1999a) παρέχει τεχνικές διαχείρισης του προβλήματος:

Χρόνος: Αναδιοργάνωση του χρόνου και δημιουργία νέου μειωμένου ωραρίου στο internet .

Ρύθμιση στόχων: Ορίστε σαφείς και εφικτούς στόχους για να βοηθήσετε στην ανάπτυξη νέας χρήσης Internet .

Κάρτες - Υπενθύμιση: Φορητές υπενθυμίσεις για τους εθισμένους για το τι θέλουν να αποφύγουν (π.χ., έχασε χρόνο με την οικογένεια) και τι θέλουν να κάνουν (π.χ., βελτίωση της παραγωγικότητας της εργασίας).

Προσωπική απογραφή: Δημιουργήστε μια λίστα από κάθε δραστηριότητα ή πράξη που έχει παραμεληθεί ή περιοριστεί .

Κοινωνική υποστήριξη: Οργανώστε ομάδες υποστήριξης προσαρμοσμένες στις καταστάσεις της ζωής των εθισμένων για να μειώσουν την εξάρτησή τους σε απευθείας σύνδεση μέσω της ομάδας.

Η οικογενειακή θεραπεία: Κανονίστε θεραπεία για τους τοξικομανείς των οποίων οι γάμοι και οι οικογενειακές σχέσεις διαταράσσονται και επηρεάζεται αρνητικά από τον εθισμό στο Διαδίκτυο. Η θεραπεία θα πρέπει να επικεντρωθεί στη συγκράτηση και ελεγχόμενη χρήση, σύμφωνα με τον Young (1998).

Τέλος, είναι πολύ σημαντικό για μας να αναγνωρίσουμε ότι οι τεχνολογίες είναι βέβαιο ότι θα μας επηρεάσουν τόσο με θετικούς όσο και αρνητικούς τρόπους. Η έρευνα για τον εθισμό στο internet είναι ένα βήμα προς την κατανόηση και την αξιολόγηση αυτών των επιπτώσεων.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Brenner, V. (1997). Psychology of computer use: XLVII. Parameters of Internet use, abuse and addiction: The first 90 days of the Internet usage survey. Psychol. Rep. 80: 879– 882.

Creek, L., and Jackson, T. (eds.), Innovations in Clinical Practice: A Source Book, Vol. 17, pp. 19–31, Professional Resource Press, Sarasota, FL. Young, K. S. (1999b). The research and controversy surrounding Internet addiction. Cyberpsychol. Behav. 2(5): 381–383.

Griffiths, M. (1998). Internet addiction: Does it really exist? In J. Gackenbach (Ed.), Psychology and the internet: Intrapersonal, interpersonal and transpersonal applications (pp. 61–75). New York: Academic Press.

Hatterer, L. J. (1994). Addictive process. In Encyclopedia of Psychology, Wiley, New York.

Kandell, J. J. (1998). Internet addiction on campus: The vulnerability of college students. Cyberpsychol. Behav. 1(1): 11–17.

Orzack, H., & Orzack, D. (1999). Treatment of computer addicts with complex co-morbid psychiatric disorders. Cyber Psychology and Behavior, 2, 465–473.

Young, K. S. (1998). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyber psychol. Behav. 1(3): 237–244.

Truan, F. (1993). Addiction as a social construction: A postempirical view. J. Psychol. 127(5): 489–499.

Πηγή εικόνας: http://www-cs-faculty.stanford.edu/